بررسی رمان‌های عربی و فارسی معاصر از منظر نقد جامعه‌شناختی (مطالعة موردی: الشّحّاذ اثر نجیب‌ محفوظ و اشک سبلان نوشتة ابراهیم دارابی)

با توجّه به اینکه رمان، تصویری عینی از چشـم­انداز و برداشت نویسنده از زندگی است که اوضاع فکری- فرهنگی هر عصری را به تصویر می­کشد؛ پژوهش مذکور تلاش کرده است با رویکردی توصیفی- تحلیلی و بر اساس مکتب تطبیقی آمریکایی، رمان­های  الشّحاذ (گدا) اثر نجیب محفوظ و اشک سبلان نوشتة ابراهیم دارابی را از منظر جامعه­شناسی مورد بررسی قرار دهد تا تصویری از سیمای مصر پس از انقلاب 1952 و ایران سال­های 1324 تا 1357 را از لابه‌لای سطور این آثار به نمایش بگذارد. نتایج نشان از آن دارد که محفوظ در رمان خود با استفاده از شیوة جریان سیّال ذهن و زبانی نمادین، به نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه مصر پرداخته و بحران روحی قهرمان داستان، مصیبت­های روشنفکران و تعارض­های درونی آنان را به تصویر کشیده است؛ ابراهیم دارابی نیز به مانند محفوظ، اما با سبکی رئالیستی، اوضاع ایران را در برهة تاریخی مذکور، بازگو کرده است. قهرمان رمانش، فردی تحصیل­کرده و مبارزی نستوه علیه رژیم پهلوی است. درون­مایة اشک سبلان استبدادستیزی و درون­مایة الشّحاذ، ستیؤ با فرهنط غربی است. شخصیّت زنان در رمان­های مذکور، تابع شخصیّت مردان است. زن در رمان الشّحاذ، وسیله­ای برای رسیدن به آرامش­های زودگذر است؛ اما در رمان اشک سبلان با زنانی نمونه­ برخورد می­کنیم که علاوه بر خانه­داری، دوشادوش مردان، در عرصة مبارزه نیز حضوری فعّال دارند.کودکان و نوجوانان نیز نوید دهندة آینده­ای زیبا هستند و نویسندگان مذکور به­وسیلة این دو قشر، پیروزی و آزادی را بشارت می­دهد.